LITERASI BAHASA

Tajuk 1

Melaksanakan aktiviti prabacaan.

• Melaksanakan aktiviti pengamatan penglihatan
• Melaksanakan aktiviti pengamatan pendengaran
• Melaksanakan aktiviti pergerakan tangan dan mata

Aktiviti Prabacaan

AKTIVITI PRA BACAAN

                Aktiviti pra bacaan merujuk kepada aktiviti yang dijalankan untuk tujuan memberikan asas kepada kanak-kanak sebelum mereka boleh membaca. Walaupun kemahiran-kemahiran pra bacaan dapat dipelajari secara semulajadi di rumah atau di prasekolah, kemahiran ini adalah penting dalam perkembangaan kemahiran membaca kanak-kanak.

Prabacaan merupakan kesediaan murid untuk membaca. Pada peringkat awalnya, kesediaan membaca ditakrifkan sebagai satu peringkat bagi menyediakan kanak-kanak untuk bacaan awal atau bacaan asas. Pada tahap ini,murid didedahkan kepada aktiviti-aktiviti yang boleh mendorong mereka mempertingkatkan ketajaman penglihatan dan pendengaran. Konsep kesediaan membaca bukan sahaja meliputi pengajaran kemahiran-kemahiran sebelum bacaan, tetapi juga merangkumi setiap kemahiran sebelum kemahiran membaca secara khusus dan berterusan.

Syed Abu Bakar (1994) mengkategorikan aktiviti kesediaan membaca kepada dua, iaitu peringkat prabacaan dan peringkat bacaan. Peringkat prabacaan meliputi kemahiran pengamatan pendengaran, kemahiran pengamatan peglihatan, aktviti koordinasi psikomotor, latihan menajamkan daya ingatan, dan latihan bahasa pertuturan. Peringkat bacaan pula meliputi kemahiran mengenal abjad hingga membaca ayat.

Menurut Ismail Zakaria, Salmah Othman dan Elly, Chong (1992) pula,tahap prabacaan merupakan satu tempoh menyediakan murid untuk membaca. Dengan kata lain, makna istilah tahap prabacaan dan kesediaan membaca adalah sama. Pada tahap ini, murid didedahkan kepada aktiviti-aktiviti yang boleh mendorong mereka mempertingkatkan ketajaman penglihatan dan pendengaran .

Secara ringkasnya kemahiran-kemahiran ini dapat dibahagikan kepada tiga jenis iaitu

1.    pengamatan penglihatan

2.    pendengaran

3.    pergerakan mata & tangan.

• Melaksanakan aktiviti pengamatan penglihatan

Terdapat empat belas komponen dalam pengamatan penglihatan dan setiap satu komponen mempunyai aktiviti serta tujuannya yang tersendiri. Komponen-komponen itu ialah diskriminasi  penglihatan atau ‘visual’, ingat kembali, orientasi kedudukan, turutan, menyudahkan atau melengkapkan, menyalin, rajah dan latar bertindih, koordinasi mata dan tangan, pertalian jarak (ruang), ketetapan bentuk/kedudukan dalam rajah, gambar bersiri, pembalikan, mencari jalan keluar, dan benda tersembunyi. Di sini diberikan beberapa  contoh bahan yang boleh digunakan guru di dalam bilik darjah. Antaranya ialah:

a)    Diskriminasi penglihatan

Komponen ini juga dikenali sebagai ‘visual’, merangkumi keupayaan murid untuk melihat dan mengamati persamaan dan perbezaan sesuatu objek, bentuk geometri, gambar, huruf dan perkataan. Ada dua tujuan, iaitu membolehkan murid membezakan perkataan, huruf, nombor dan perkataan yang hamper sama manakala tujuan kedua untuk melatih murid mencari cirri-ciri persamaan yang terdapat pada objek, huruf, nombor, corak dan sebagainya.

i)             Aktiviti diskriminasi yang sama

  Contoh 1

Arahan: Bulatkan gambar yang sama.

   

Contoh 2

      Arahan: Bulatkan bentuk yang sama

ii)            Aktiviti diskriminasi yang tidak sama

  Contoh 1

  Arahan: Tandakan ( X ) jenis yang tidak sama

 

Contoh 2

  Arahan: Bulatkan yang ganjil

b)   Ingat kembali

Aktiviti ini bertujuan melatih murid-murid supaya dapat mengingat kembali apa juga yang diamati. Ada dua cara untuk menjalankan aktiviti ini, iaitu menggunakan himpunan bahan maujud yang ditutup dengan kain, manakala kedua menerusi gambar. Kedua-dua ini sesuai untuk menguji murid secara individu.

Bagi aktiviti menghimpunkan bahan maujud, guru meminta murid mengumpul bahan maujud sebanyak mungkin di atas meja. Sebaik-baiknya gunakan bahan maujud bersaiz kecil yang terdapat dipersekitaran murid. Kemudian seorang murid dijemput untuk meneliti semua bahan berkenaan sebelum ditutup menggunakan kain atau kertas yang sukar dilihat. Guru meminta murid menyebutkan kembali bahan maujud yang dilihat dan tugas guru mencatatkan markah yang diperoleh. Untuk itu satu senarai semak dan skor pencapaian murid diperlukan untuk tujuan semakan.

 

   Cara kedua menerusi kad imbasan. Guru perlu menunjukkan kepada murid kad imbasan yang mengandungi gambar pelbagai jenis bentuk geometri dengan saiz, warna dan rupa yang berbeza dalam tempoh yang singkat. Kemudian murid diminta menunjukkan kepada guru gambar yang sepadan dengan bentuk yang ada pada kad imbasan tadi.

Ujilah dengan bilangan gangguan pengamatan yang sedikit dahulu kemudian berperingkat jumlahnya. Mereka bukan sahaja diuji dari segi rupa tetapi juga pengamatan dari segi warna dan saiz.

Contoh

Arahan: Lihat dan ingat bentuk ini.

                

 

c)    Rajah dan latar bertindih

Aktiviti ini menguji kebolehan murid mengesan dan menentukan jenis imej seperti bentuk, huruf atau nombor dari latar belakang sesuatu rajah. Kemudian murid diminta melukis bentuk yang ada pada sehelai kertas putih.

Contoh     

Arahan: Lihat dan lukis bentuk

                             

                            Aktiviti mengesan imej

d)   Benda tersembunyi

Aktiviti ini menguji kebolehan murid untuk menyelesaikan masalah secara abstrak. Berbantukan sekeping gambar, murid-murid dikehendaki mengesan semua objek yang tersembunyi pada gambar berkenaan.

Contoh

Arahan: Cari objek tersembunyi ( pensel, topi, baldi, huruf S dan kasut )

 

• Melaksanakan aktiviti pengamatan pendengaran

Pengamatan jenis ini mempunyai enam komponen, iaitu diskriminasi pendengaran, penerimaan pendengaran, perkaitan pendengaran, ingatan pendengaran, melengkapklan pendenagran dan pencantuman bunyi.

a)    Diskriminasi pendengaran

Tujuan aktiviti adalah melihat keupayaan murid-murid untuk mengenali dan mengamati persamaan dan perbezaan bunyi atau perkataan yang telah didengar. Untuk melaksanakan aktiviti ini, guru boleh menggunakan pita rakaman dan kad gambar sebagai bahan bantu mengajar.

Contoh aktiviti diskriminasi yang sama

Guru memperdengarkan pita rakaman yang mengandungi bunyi kucing jantan, kucing betina dan anak kucing.

Contoh

Arahan: Padankan bunyi kucing ini

 

                        Aktiviti diskriminasi pendengaran yang sama

Contoh aktiviti diskriminasi yang berbeza

Guru meminta murid membunyikan haiwan yang ditunjukkan pada kad gambar yang diberi

Contoh

Arahan: Bunyikan semua haiwan berikut

   

 

                       Aktiviti diskriminasi pendengaran yang berbeza

b)   Penerimaan pendengaran

Aktiviti ini bertujuan melihat keupayaan murid-murid, memperoleh atau mendapat makna daripada apa yang telah didenagar atau secara lisan. Contoh aktiviti adalah meneka bunyi yang didengar secara langsung dengan pandangan mata yang terhad atau mata ditutup. Aktiviti ini memerlukan murid mendengar dengan teliti, fokus dan berfikir dalam tempoh masa yang singkat sebelum membuat keputusan. Antara bunyi yang boleh diwujudkan untuk tujuan ini adalah bunyi duit syiling jatuh ke lantai, bunyi ketukan meja, ketukan tin dan botol.

c)    Perkaitan pendengaran

Aktiviti memberikan peluang kepada murid-murid untuk mengaitkan beberapa konsep tertentu yang disampaikan secara lisan. Contoh aktiviti ialah murid melakonkan watak emosi sedih dan gembira manakala rakan-rakan mereka yang lain diminta menceritakan gambaran emosi yang dilakonkan.

d)   Ingatan pendengaran

Aktiviti ini membolehkan murid-murid mengingati apa jua yang telah didengar, kemudian mengulaginya. Contoh aktiviti ialah permainan surat beratai di mana perlukan kerjasama setiap ahli kumpulan. Orang pertama akan membaca mesej asal yang diberikan guru secara bertulis. Kemudian orang yang pertama tadi akan menyampaikan mesej secara lisan kepada orang yang kedua, manakla oranga yang kedua akan menyampaikannya kepada orang ketiga dan begitulah seterusnya. Orang yang terakhir akan menulis semula mesej yang diterima sebelum menyerahkan kepada guru. Tugas guru menyemak dan membandingkan mesej yang diterima dengan mesej asal.

e)    Melengkapkan pendengaran

Juga dikenali sebagai ’Auditory Closure’  yang memberikan peluang kepada murid-murid untuk mengenali dan menggunkan unit-unit biasa dalam pengalaman pendengaran apabila sebahagian sahaja unit-unit itu didengar secara lisan. Contoh aktiviti ialah melengkapkan pantun dua kerat, melengkapkan lirik lagu atau melengkapkan dialog oleh watak-watak terkenal dalam drama Melayu.

f)     Percantuman bunyi atau perkataan

Aktiviti ini memerlukan murid mencantumkan bunyi-bunyi yang didengar secara terasing, menjadi susunan perkataan atau mencantumkan perkataan menjadi beberapa baris ayat yang lengkap. Antaranya aktiviti bercerita spontan di mana juruacara akan menyebutkan perkataan di awal, di tengah dan di akhir cerita. Untuk mengelakkan jalan cerita terpesong jauh, tema cerita diberikan sebelum acara bermula. Contohnya ’Pada suatu malam yang hening’ (ayat awal), ’terkejut apabila tiba-tiba seekor kerbau melintas jalan’ (ayat tengah), dan ’rupa-rupanya aku bermimpi di siang hari’ (ayat akhir).

• Melaksanakan aktiviti pergerakan tangan dan mata

Aktiviti pergerakan tangan dan mata penting dalam pengamatan. Aktiviti ini bertujuan membantu murid-murid menguasai kemahiran asas menggerakan tangan secara kemas, berpandu dan bersistematik. Ada empat kemahiran yang ditekankan dalam melaksanakan aktiviti yang melibatkan pergerakan tangan dan mata iaitu;

a)    Melakukan latihan pergerakan tangan.

b)   Menguasai gerak tangan secara bebas supaya boleh menulis dengan selesa.

c)    Melakukan latihan pergerakan mata.

d)   Melakukan latihan kordinasi tangan dan mata

     Terdapat dua jenis aktiviti yang telah dikenal pasti dan sesuai untuk tujuan ini,   

    iaitu menyambung titik dan aktiviti menyalin corak.

a)    Menyambung titik

Aktiviti ini dilaksanakan dengan meminta murid-murid melukis garisan dengan menggunakan pensel warna antara titik-titik pada gambar mengikut urutan abjad yang disediakan. Jika murid berjaya melukis garisan tersebut mengikut susunan yang betul, maka hasilnya akan terbentuk satu gambar atau objek yang sempurna binaannya. Tetapi jika murid gagal melaksanakannya, gambar atau objek tersebut akan cacat dan tidak menarik.

Guru perlu melaksanakan aktiviti ini secara berperingkat demi peringkat, iaitu dimulakan dengan gambar yang mempunyai bilangan titik sedikit, kemudian gambar yang mempunyai titik sederhana banyak hinggalah peringkat yang sukar dan rumit. Melalui cara ini murid-murid berpeluang menikmati keseronokan serta cabaran membuat aktiviti di samping mengalami aktiviti yang pelbagai aras kesukarannya. Secara tidak langsung akan berlakulah latihan kordinasi tangan dan mata.

Contoh aktiviti ditunjukkan dalam rajah berikut.

 

b)   Menyalin corak

Corak merupakan susunan motif (idea rekaan) sama ada secara teratur,terancang atau secara bebas. Terbahagi kepada dua jenis, iaitu corak terancang dan corak tidak terancang. Motof corak pula terdiri daripada motif flora, fauna, geometrical dan organik.

Aktiviti menyalin corak ialah murid-murid meniru corak yang ditunjukkan oleh guru kepada mereka sama ada secara pandang-lihat kemudian lukis atau secara berpandu, iaitu menggunkan kaedah tekap dengan menggunakan kertas karbon atau kertas surih. Guru juga perlu menjalankan aktiviti ini secara peringkat demi peringkat, iaitu dimulakan dengan corak yang mudah kemudian diikuti corak yang sukar. Tujuan supaya murid-murid dapat melalui tahap kesukaran yang pelbagai. Pada waktu yang sama guru perlu membimbing kerja murid supaya proses menyalin corak berlaku dengan cermat dan kemas. Ini penting supaya proses kordinasi tangan dan mata berlaku secara teratur dan bersistematik.

Contoh aktiviti ditunjukan dalam rajah berikut.

 

       Menyalin corak yang mudah.          Menyalin corak yang rumit

HALIMAHTUN SAADIAH BT MOHD RADZI

PPG PSV AMBILAN FEBRUARI 2012

IPGKTB PULAU PINANG

Rujukan

1.    Buku - Literasi Bahasa Melayu: Khairuddin Mohamad

2.    Buku – Literasi Bahasa: Hj. Daud Md Saman

                                          Muhaiyuddin Mohamed Azizi

3.    ipgktarpengajiansosial.blogspot.com/2011/06aktiviti-pra-bacaan.html